Alman Vatanda?l?k Yasas?n?n (18 ya??na bas?nca bir vatanda?l??? seçmek zorunlulu?u) Opsiyon Modeli uygulamas?na yönelik de?i?im yasa tasla?? hakk?nda BASIN AÇIKLAMASI Prof. Dr. Andreas Zimmermann LL.M. (Harvard), Universität Potsdam veTGD Genel Ba?kan? Safter Ç?nar’?n ortak bas?n toplant?s? Almanya Türk Toplumu bir bas?n toplant?s? düzenleyerek Federal Hükümetin Opsiyon Modelinin de?i?tirilmesiyle ilgili yasa tasla?? (§ 29 E-StAG) hakk?nda haz?rlatm?? oldu?u bilirki?i raporunu tan?tt?. Raporu haz?rlayan Potsdam Üniversitesi ö?retim üyesi Prof. Dr. Andreas Zimmermann LL.M. (Harvard), söz konusu yasa tasla??n?n gerek AB Hukuku, gerekse Anayasa hukuku aç?s?ndan önemli sak?ncalar? bulundu?u sonucuna varm??t?r. Prof. Zimmermann aç?klamas?nda ?u görü?lere yer vermi?tir: “Opsiyon modelinde öngörülen de?i?iklikler özellikle Anayasan?n e?itlik ilkesi aç?s?ndan çeli?kili olman?n yan? s?ra, sisteme ayk?r? sonuçlara varmakta ve AB Hukukuna da ayk?r?l?klar göstermektedir. “ TGD Genel Ba?kan? Safter Ç?nar “Maalesef, <göç ülkesi de?iliz> yakla??m?ndan, <vatanda?l??a alma ülkesi de?iliz> yoluna girmi? durumday?z.” Zimmermann-Raporunun Sonuçlar?: Yasa tasla??na göre bir di?er AB ülkesi veya ?sviçre vatanda?? olanlar?n seçim yapma yükümlülü?ü kalkacakt?r. Ayr?ca, 21 ya??na kadar Almanya’da 8 y?l ikamet etmi?, 6 y?l okula gitmi? veya Almanya’da bir okul veya meslek e?itimi bitirmi? olanlar da bu yükümlülü?ün d???nda kalacaklard?r. Bunun yan? s?ra Almanya ile buna benzer bir ba?l?l??? olan ve opsiyon seçimi kendisi için zor bir durum olu?turacak ki?iler de bu seçimin d???nda tutulabileceklerdir. Buna kar??n do?um (yeri) yolu ile Alman vatanda?l??? ve bir di?er ülke vatanda?l??? bulunan belirli say?da ki?i, opsiyon yapmak zorunda kalacak ve belki Alman vatanda?l???n? yitireceklerdir. AB Hukuku aç?s?ndan sak?ncalar Özünde ulusal vatanda?l?k uygulamalar? devletlerin egemenlik alan?na girmekle birlikte, bir ki?inin AB vatanda?l???na dokunan konularda her zaman AB Hukuku göz önüne al?nmak zorundad?r. Alman vatanda?l???n?n yan? s?ra bir üçüncü ülke vatanda?? olan ki?inin Alman vatanda?l???n? yitirmesi, bu ki?inin AB Hukukundan do?mu? olan haklar?n?n tümü ile yitirilmesi sonucunu do?uracakt?r. Buradan hareketle bu uygulaman?n ki?iler aç?s?ndan orant?l? olup olmad??? sorusu ortaya ç?kmaktad?r. Birçok AB üyesi ülke çifte vatanda?l???, ki?inin ikinci vatanda?l??? AB d??? bir ülke de olsa, kabul etmektedir (Belçika, Estonya, Finlandiya, Büyük Britanya, ?rlanda, Malta, Polonya ho?görü göstermektedir, Portekiz, Romanya, ?sveç, ?spanya, Macaristan, K?br?s). Bir di?er sorun ise ?udur: AB-Hukukundan do?an serbest dola??m hakk? çerçevesinde bir di?er AB ülkesine ta??nm?? olan ki?i böylelikle seçim yapmak ve dolay?s?yla Alman vatanda?l???n? ve de AB haklar?n? yitirmek durumuna kalabilmektedir. Anayasal sak?ncalar 1. Almanya anayasas?n?n 16 (1) maddesi uyar?nca Alman vatanda?l???n?n geri al?nmas? yasa?? Anayasas?n?n 16 (1) maddesi bir Alman vatanda??n?n iradesinde ba??ms?z veya iradesine ayk?r? olarak vatanda?l???n?n geri al?nmas?n? yasaklamaktad?r. Bu aç?dan öngörülen yeni uygulama sorunludur, çünkü do?um yeri nedeniyle Alman vatanda?? olan bir çifte vatanda? ülke d???nda ikamet etmekte ise, anayasan?n öngördü?ü ?ekilde seçim yapma zorunlulu?u ve bunun sonuçlar? hakk?nda bilgilendirilemeyecektir. Bu durumda Alman vatanda?l???n? yitirmesi ise, anayasaya ayk?r? bir vatanda?l???n geri al?nmas? sonucunu do?uracakt?r. 2. Anayasan?n 3cü maddesi uyar?nca e?itlik a) Anayasan?n 3 (3) 1 maddesi uyar?nca özel e?itlik ilkesi Do?um yeri sonucu anne ya da babas?ndan hiç birisi Alman vatanda?? olmadan Alman vatanda?l???na sahip olmu? olan çocuklar opsiyon seçimi yapmak zorundad?rlar. Buna kar??n anne ya da babas?ndan en az birisi Alman vatanda?? olan ve bu nedenle ba? ilkesi ile Alman vatanda?? olarak do?mu? olan ve öbür ebeveyninden ikinci bir vatanda?l??? gene ba? ilkesi ile alm?? bir çocuk, herhangi bir seçim yapmak zorunda kalmamaktad?r. Ancak, vatanda?l???n yitirilmesinin nedenleri ilke olarak tüm Alman vatanda?? olan tüm gruplar için ayn? olmal?d?r. Bu e?itsiz uygulamaya anayasal bir gerekçe bulmak olanakl? de?ildir. Aile içinde (herkesin) ayn? vatanda?l?klar ta??malar? ilkesinin “zedelenmesi” geçerli de?ildir. Bu ilke anayasal bir temele oturmamaktad?r. Ayr?ca, benzer di?er durumlarda da böyle bir ayn?l?k söz konusu de?ildir. Alman devletinin korumas? ve devlete sadakat için en az bir ebeveynin Alman vatanda?? olmas? gerekçesi de geçerli olamaz. Zira Almanya’ya olan ba?l?l???n ba? ilkesi ile Alman vatanda?? olanlarda do?um yeri nedeniyle Alman vatanda?? olmu? olanlardan daha fazla olaca?? gibi bir gösterge yoktur. Öngörülen de?i?iklikte yer alan “Almanya’da yeti?mi? olmu? olmak” göstergesi de farkl? bir hukuksal sonuç do?uramaz. Zira ?u anda geçerli olan opsiyon uygulamas? bile ki?inin Almanya’da yeti?mi? olmu? olmas? ile do?um yeri ilkesinden ortaya ç?kan seçim zorunlulu?u aras?nda bir ba?lant? kurmamaktad?r. b) Anayasan?n 3 (1) maddesi uyar?nca genel e?itlik ilkesi Taslak uyar?nca opsiyon seçimi yapmak zorunda olan ki?iler bir dizi di?er insan gurubuna göre e?itsiz durumdad?rlar. Örne?in, çokuluslu bir evlilikten do?mu? olan çocuklar, do?um yerleri, nerede yeti?mi? olduklar? ve kaç vatanda?l?k sahibi olduklar?na bak?lmaks?z?n opsiyon seçimine tabi de?ildirler. Ayn? durum do?um yeri ile Alman vatanda?? olan ve ayr?ca bir di?er AB ülkesi veya ?sviçre vatanda?? ki?iler için de geçerlidir. Bu ve buna benzer di?er durumlarda yasa koyucu birden fazla vatanda?l??? süresiz olarak kabul etmektedir. Bu e?itsiz uygulamay? gerekçelendirmek olas? de?ildir. Aile içinde (herkesin) ayn? vatanda?l?klar ta??malar? ilkesi de geçerli olamaz, zira opsiyon uygulamas? aile içinde ve hatta çocuklar ile ebeveynleri aras?nda farkl? vatanda?l?klar olu?mas? sonucunu do?urmaktad?r. Özellikle opsiyon seçimi uygulamas? gençleri anne ve babalar?n? vatanda?l???na kar?? bir seçime zorlamaktad?r. “Birden fazla vatanda?l???n önlenmesi” yönünde bir anayasal kural mevcut de?ildir ki yasa koyucu giderek daha fazla birden fazla vatanda?l?k tan?maktad?r. Federal ?statistik Kurumun say?lar?na göre 2012 y?l?nda Alman vatanda?l???na al?nanlar?n % 50sinde çifte vatanda?l?k kabul edilmi?tir; 112.348 vatanda?l??a al?nma i?leminden 56.223 ki?ide çifte vatanda?l?k kabul edilmi?tir. Bunlar?n içinde 36.719 ki?i AB d??? bir ülkenin vatanda?l???na sahip olup 7.527 ki?i de TC vatanda?? idi. Almanya’da yeti?mi? olmu? olmak k?stas? ile amaçlanan uyum sa?lamak beklentisi hiçbir deneysel temele dayanmamaktad?r. Farkl? gruplar?n konumlar? ve örnekleri kar??la?t?r?ld???nda yasa koyucunun çeli?kisiz, mant?kl? ve tutarl? bir yasal uygulama sa?layamad??? ortaya ç?kmaktad?r. Örne?in, Almanya’da do?um yeri ilkesi kapsam?nda Alman ve bir ba?ka ülke vatanda?? olarak do?mu? olan ki?iler Almanya d???nda yeti?ip ya?ad?klar? halde bile, onlar?n Almanya d???nda çifte vatanda? olarak dünyaya gelecek çocuklar? Almanya ile ebeveynlerinden daha az ba?lant?lar? oldu?u halde ya?am boyu çifte vatanda? olarak kalacaklard?r. Buna kar??n onlar?n anne veya babas? Alman vatanda?l???n? yitirebilecektir. Geçmi?e yönelik düzenleme Son olarak, yeni getirilmek istenen düzenleme geçmi?e yönelik anayasal aç?dan yeterli düzenlemeler getirmemektedir. Eyaletlerdeki farkl? uygulamalardan hareketle, vatanda?l???n yitirilmi? olmas?n?n düzeltilmesini vatanda?l?k yasas?n?n 8ci maddesindeki takdir hakk? uygulamas?na b?rakmak yeterli de?ildir. Buradan hareketle opsiyon seçimi hükmüne tabi olmu? olup Alman vatanda?l??? d???nda bir vatanda?l?k seçerek Alman vatanda?l???n? yitirmi? olanlara tekrar Alman vatanda?l???na da dönme olana?? tan?nmal?d?r. Tersi yönde de, Alman vatanda?l???n? seçmi? olup di?er vatanda?l?ktan ç?km?? olanlara, Alman vatanda?l???n? yitirmeden öteki ülke vatanda?l???na tekrar geçebilme olana?? tan?nmal?d?r. Ek Prof. Zimmermann-Raporu „Drei Schritte vor und zwei zurück“ Rechtsgutachten zu unions-, verfassungs- und völkerrechtlichen Rechtsfragen der geplanten Reform des § 29 StAG Prof. Dr. Andreas Zimmermann, LL.M. (Harvard) Universität Potsdam 
